მიგ400_იბუპროფენი__მამაკაცი სეირნობს, შეწუხებულია თავის ტკივილით

რა არის ტკივილი?

ტკივილი გამაფრთხილებელი სიგნალია, რომელიც უზრუნველყოფს დაზიანებული უბნის დაცვას. იგი უსიამოვნო სენსორული და ემოციური გამოცდილებაა და ყოველთვის ინდივიდუალურია. ნებისმიერი ადამიანი განსხვავებულად განიცდის ტკივილს და და მისი აღქმის და აღწერის გზებიც განსხვავებულია. მსგავსი მიზეზებით გამოწვეულ ტკივილსაც კი ადამიანები სხვადასხვაგვარად შეიგრძნობენ. ტკივილის აღქმა და ასატანობა ცვალებადია ასაკის, ტკივილის ადრინდელი გამოცდილების, მემკვიდრეობისა და ენერგიის დონის მიხედვითაც კი.

ტკივილი მრავალსახოვანია

ადამიანს ორგანიზმში აქვს სპეციალიზებული მგრძნობიარე (სენსორული) უჯრედები, რომელთაც ნოციცეპტორები ეწოდება. ნოციცეპტორები გრძნობენ იმ საშიშროების მომტან ისეთ გამღიზიანებლებს ან ფაქტორებს, რომელთაც შეიძლება ზიანი მიაყენონ სხეულს, როგორებიცაა -ზეწოლა, კუნთების გადაძაბვა, ზედმეტი სიმხურვალე ან სიცივე და სხვა გარემო ფაქტორები და ქიმიური ნივთიერებები. დაზიანების ან ანთების შედეგად თვით ორგანიზმსაც შეუძლია სხვადასხვა მოლეკულის გამოთავისუფლება, რომელიც ნოციცეპტორებს ააქტიურებს. გააქტიურებული ნოციცეპტორები სიგნალებს ჯერ ზურგის ტვინის ნერვულ ბოჭკოებს უგზავნიან, შემდეგ კი - თავის ტვინს. ამგვარად მიღებულ ინფორმაციას თავის ტვინი საგანგაშო მდგომარეობად მიიჩნევს და ტკივილად აღიქვამს.

ტკივილი შეიძლება აღმოცენდეს ზედაპირულ ქსოვილებზე (კანი; პირის ღრუს, ცხვირის ლორწოვანი გარსები და სხვ.) ან ქსოვილების სიღრმეში (კუნთი, სახსარი ან შემაერთებელი ქსოვილი).

ტკივილი ქსოვილში შეიძლება გამოწვეული იყოს დაჭიმვით, ჭრილობებით, დაზიანებით, ქირურგიული ჩარევით ან კუნთების სპაზმით.

უფრო მეტიც, შინაგან ორგანოებში მოთავსებული ნოციცეპტორების აქტივაცია ხდება ინფექციის შედეგადაც. ზედმეტად გაჭიმვამ ან შეკუმშვამ შეიძლება გამოიწვიოს ტკივილი გულში, ფილტვებში, კუჭში, ნაწლავებში, ღვიძლში, ნაღვლის ბუშტში, თირკმლებში და შარდის ბუშტში. ნოციცეპციური ტკივილისგან სრულიად განსხვავებული ნეიროპათიული ტკივილი წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც თავად ნერვული სისტემა ზიანდება ან გამართულად ვერ ფუნქციონირებს ავადმყოფობის ან ტრავმის გამო. ნეიროპათიულ ტკივილს ხშირად იწვევს დიაბეტი, სიმსივნეები, ვირუსული ინფექციები და ტოქსინები.

ზოგჯერ ისეთ გარეგან გამღიზიანებლებს, როგორიცაა კვების გამოტოვება ან შემაწუხებელი განათება, შესაძლებელია ორგანიზმმა შაკიკის შეტევით უპასუხოს; და ზოგჯერ ფსიქოლოგიურმა სტრესმა შესაძლოა კუნთოვანი ტკივილი გამოიწვიოს.

ტკივილი შეიძლება განცდილი იყოს ისეთი შეგრძნებების სახით, როგორიცაა წვა (მაგ., მზით დამწვრობა), დენის დარტყმა (კბილის ტკივილი), ფეთქვა (შაკიკი), ხანჯლის ჩაცემა (მოტეხილობები), მუდმივად ცვალებადი ტკივილი (ძვალ-კუნთოვანი ტკივილი) და სხვ.

მწვავე და ქრონიკული ტკივილი

გამომწვევი მიზეზიდან გამომდინარე, მწვავე ტკივილი შეიძლება რამდენიმე წამიდან რამდენიმე კვირამდე გრძელდებოდეს. მწვავე ტკივილი შეიძლება მომდინარეობდეს ტრავმის, სამედიცინო ჩარევის (მაგ., სტომატოლოგიური პროცედურა), ქირურგიულ ოპერაციის, მენსტრუალური მტკივნეული სპაზმების და მწვავე ავადმყოფურ მდგომარეობებიდან (მაგ.: შაკიკის შეტევა, მალთაშუა დისკის თიაქრის ზეწოლა ნერვულ ფესვზე, დაჭიმვა, სისხლჩაქცევა და ა.შ.). მწვავე ტკივილს აქვს შემდგომი დაზიანებისგან დამცავი ფუნქცია და, ჩვეულებრივ, ქრება ძირითადი მიზეზის აღმოფხვრისა და/ან შესაბამისი მკურნალობის შემდეგ.

მწვავესგან განსხვავებით, ქრონიკული ტკივილის განცდა გრძელდება მისი აღმოცენებიდან ან ჭრილობის შეხორცების მოსალოდნელი პერიოდიდან 3-6 თვემდე პარიოდის განმავლობაში. ქრონიკული ტკივილი შეიძლება აღმოცენდეს და გაუარესდეს ისეთი ფაქტორების გავლენით, როგორიცაა სტრესი და შფოთვა, ყოველგვარი ფიზიკური საფუძვლის გარეშე. ქრონიკულმა ტკივილმა შეიძლება დაურღვიოს ადამიანს ძილი, გაუუარესოს სოციალური ურთიერთობები, შრომის უნარი და ნორმალური ყოფა-ცხოვრება.

ქრონიკული ტკივილი შესაძლოა იყოს ნეიროპათიული, ნოციცეფციური ან მათ ერთობლიობას წარმოადგენდეს. ის შეიძლება გამოწვეული იყოს დაზიანებებით, კუნთების დაძაბვით, ისევე, როგორც სხვადასხვა ქრონიკული სიცოცხლისთვის არასაშიში მდგომარეობებით, როგორიცაა ართროზი, ართრიტი ან ფიბრომიალგია.

არანამკურნალები ტკივილი და ტკივილის მეხსიერება

არანამკურნალებ ტკივილს შესაძლოა მოჰყვეს არასასურველი ფიზიკური და ფსიქოლოგიური შედეგები (როგორებიცაა ფსიქოლოგიური სტრესი, სისუსტე, იმუნური სისტემის დასუსტება, ჰორმონების გამოყოფის ცვლილებები, არტერიული წნევის მომატება და ა.შ.).

გარდა ამისა, გახანგრძლივებული ტკივილი შეიძლება გადაიზარდოს ქრონიკულ ტკივილში. ეს ხდება თავის ტვინში დასწავლისა და დამახსოვრების პროცესის მსგავსად. ტკივილის შეგრძნებაში მონაწილე ტვინის უჯრედებს შეუძლიათ დაიმახსოვრონ განმეორებადი ტკივილი. გარკვეულ ვითარებაში და სხვადასხვა ტრიგერის ზემოქმედებით უჯრედებს „უცოცხლდებათ მეხსიერება“ და ადამიანი კვლავ განიცდის ტკივილს. ყოველ ინდივიდს შეიძლება სხვადასხვა ტრიგერი ჰქონდეს და არ არის აუცილებელი, რომ ის ტკივილის გამომწვევ მიზეზთან იყის დაკავშირებული.

ქრონიკული ტკივილის განვითარების თავიდან ასაცილებლად, უფრო მნიშვნელოვანია სწორი მკურნალობა ტკივილის პირველად აღმოცენებისას.